ABD Havacılık ve Uzay Ajansı‘nın (NASA), uzay giysisi ne kadara mâl oluyor? Bu kıyafetlerin özellikleri neler? Sizler için bu sorulara karşılık aradık. Öncelikle, NASA’nın uzay kıyafeti filosunun 1974’ten beri tıpkı olduğunu ve şu anda uzay ajansının yeni kıyafetler üzerinde çalıştığını belirtelim.
1974 yılında bu uzay kıyafetlerinin 15 milyon ila 22 milyon dolara mâl olduğu açıklanmıştı. İşte o vakitten beri ajans, vazifeye hazır rastgele yeni bir kıyafet ortaya çıkarmadı. Lakin mevcut kıyafetler üzerinde iyileştirmeler yaptı. Tekrar de bu, NASA’nın bir uzay kıyafeti krizi yaşamasına yol açtı. Çünkü artık NASA’nın yalnızca dört adet vazife kıyafeti kaldı.
Uzay giysisi nedir?
Metnin birinci kısmında ABD uzay ajansının büyük bir krizle karşı karşıya kaldığını belirttik. Mart 2019’da NASA’nın bayan astronotlarla yapmayı planladığı uzay yürüyüşü de kıyafet sorunu nedeniyle iptal olmuştu. Ajans,iki bayan astronottan yalnızca birine uygun (orta boy) kıyafet bulmuştu.
Pekala, uzay giysisi tasarımı neden bu kadar güç? Zira bir uzay kıyafeti aslında bir uzay aracı üzere. Astronotu uzay boşluğundan, güneşten ve öbür cisimlerden gelen radyasyondan muhafazası gerekiyor. Ayrıyeten bu kıyafet, uzayda yaklaşık 29 bin km süratle dolaşan cisimlerin astronota ziyan vermesini de önlemeli. Tüm bunların yanı sıra oksijen, irtibat, telemetri ve bir insanın hayatta kalması için muhtaçlık duyduğu her şeyi sağlamalı.
Bununla birlikte, Business Insider‘ın haberine nazaran, 1974’teki Uzay Mekiği programı için 18 giysi ekibi geliştirildi. Birinci ve ikinci kadro artık yok. 1986’daki Challenger ve 2003’teki Columbia felaketlerinde ikişer ekip imha oldu. En son SpaceX-7‘nin kargo vazifesi kazasında bir uzay kıyafeti daha kaybedildi. Kalan 11 kıyafetten yedisi ise çeşitli yenileme ve bakım süreçlerinden geçiyor. Yani yalnızca dört uçuşa hazır uzay giysisi bulunuyor.
NASA, Artemis uzay giysisi için 200 milyon dolarlık yatırım yaptı
NASA, Artemis Ay programı için xEMU kıyafetini geliştirmek üzere 200 milyon dolardan fazla yatırım yaptı. 2009’dan beri ajansın yaptığı bu yatırımlar bir yana, hala elde tutulur yeni bir kıyafet ortaya çıkmadı. Üstelik tek sorun giysilerin yetersizliği de değil. Giysilerde kullanılan bileşenler de süratle azalıyor. Örneğin, karbondioksit sensörleri. Mevcut giysilerdeki birtakım bileşenler artık üretilmiyor. Hatta bu bileşenleri üreten satıcıların kimileri bile artık yok.
Uzay giysisinin en kıymetli bileşenlerinden biri ise eldivenler. Bu eldivenler, astronotların uzayda çalışmalarını engellemeyecek fakat onların sıhhatini koruyacak halde tasarlanıyor. İç kısmında makara ve ip sistemi bulunurken, dış kısmında astronotun ellerini sıcak tutmasını sağlayan ısı radyatörleri yer alıyor.
Apollo misyonlarında astronotların kullandığı eldivenler fonksiyonel açıdan şu anda kullanılanlardan çok daha yetersizdi. Örneğin, astronotlar elleriyle yerdeki bir taşı kavrayamıyordu. Lakin şu anda mühendislerin geliştirdiği eldivenlerde bu türlü bir sorun yok.
Hayat dayanak sistemi ise uzay giysilerinin en kıymetli bileşeni sayılır. Kıyafetin ardına takılan sırt çantası, sıcaklığı korumaktan karbondioksiti çıkarmaya kadar pek çok kıymetli fonksiyonu üstleniyor. İşte bu bileşen, eldivenlerden daha kıymetli.
Bu ortada, vakit zaman kıyafetlerde tasarım ya da üretim yanılgısı olabiliyor. Örneğin, 2013’te Avrupa Uzay Ajansı astronotu Luca Parmitano‘nun kaskı suyla doldu. Yaklaşık 1,5 litre su Parmitano’yu uzay yürüyüşünün ortasında neredeyse boğuyordu.
Günümüzde bir uzay giysisinin maliyeti 100 milyon dolar
Asıl bahse dönecek olursak, 1974’teki bir uzay giysinin 15 milyon ila 22 milyon dolarlık maliyetinin günümüzdeki karşılığı 83 milyon ila 122 milyon dolar ortasında. Quartz‘a nazaran ise, bir uzay giysisinin maliyeti yaklaşık 1 milyar dolar. Lakin NASA’nın tasarım ve geliştirme için finansman bulmakta zorluk çektiği gerçeğinin de göz önünde tutarsak ilerleyen yıllardaki vazifelerin ertelenme riski var.
Geliştirilmekte olan yeni jenerasyon uzay giysilerine kısaca xEMU ismi veriliyor ve astronotların güvenliğine odaklanıyor. Ayrıyeten ileri bir irtibat teknolojisine sahip giysiler, farklı uzay misyonları için değiştirilebilir düzenekler barındıracak. Fakat ajans, xEMU uzay giysisinin yüksek maliyetini karşılayacak kaynaktan mahrum. Bu nedenle, NASA yeni jenerasyon uzay giysilerini geliştirmek için özel dallarla iş birliği yapmaya çalışıyor.
