Harvard & Smithsonian Astrofizik Merkezindeki araştırmacılar, uzun müddettir var olduğu teorik olarak bilinen çift yıldız tipi gözlemledi. Bu keşifle bilim grubu, kozmostaki ender bir yıldız cinsinin nasıl oluştuğunu ve geliştiğini ortaya koydu.
Araştırmacılar, bulgularını açıklayan makaleyi Royal Astronomical Society’de yayımladı. Dr. Kareem El-Badry ve takımı, California Lick Gözlemevindeki Shane Teleskobu ve birkaç astronomik araştırmadan elde edilen bilgiler ile çalışmayı yürüttü.
Çift yıldız, bu yolla keşfedildi!
Phys.org‘un haberine nazaran, bir yıldız öldüğünde yüzde 97 ihtimalle beyaz cüce, tüm gücünü kullandıktan sonra büzüşen ve kararan küçük, ağır bir obje haline gelir. Fakat az durumlarda, bir yıldız son derece düşük kütleli (ELM) bir beyaz cüce olabilir.
Güneş’in kütlesinin üçte birinden daha az olan bu yıldızlar bir soruyu bize yöneltiyor: yıldız evrimi hesaplamaları doğruysa, tüm ELM beyaz cüceleri 13,8 milyar yıldan daha yaşlı. Yani, kainatın kendisinden daha yaşlı üzere ve bu nedenle fizikî olarak imkansız.
Astrofizik Merkezinde çalışmalarını sürdüren El-Badry, “Evren, bu yıldızları olağan evrimle oluşturacak kadar yaşlı değil” diyor. Astronomlar, bir ELM beyaz cücenin oluşmasının tek yolunun çift yıldız sistemi olduğu sonucuna vardı. Yakındaki bir yıldızdan gelen yer çekimi, bir ELM beyaz cüce haline gelene kadar bir yıldızı süratle (en azından 13.8 milyar yıldan daha kısa bir sürede) yiyebilir. Fakat bu da kesin bir bulgu değil.
Bilim insanları, Güneş üzere olağan, büyük kütleli yıldızların beyaz cücelerin üzerine toplandığını buldu. Buna kataklizmik değişen yıldız deniyor. Ayrıyeten ELM beyaz cücelerini de gözlemlediler. Lakin evrimsel geçiş basamağını yahut ortadaki dönüşümü gözlemlememişlerdi. Yani bir ELM beyaz cüceye dönüştüğü vakti göremediler.
El-Badry ve takımı, Avrupa Uzay Ajansının başlattığı uzay tabanlı gözlemevi Gaia ve ABD’deki Zwicky Transient Facilityden (ZTF) aldığı yeni datalarla bir milyar yıldız ortasından 50 potansiyel adayı inceledi. Daha sonra 21 yıldızın yakın müşahedelerini takip etti. Adayların yüzde 100’ünün bu pre-ELM’ler olduğunu keşfetti.
Çalışmanın önderi, “ELM’lerden daha şişiklerdi. Ayrıyeten yumurta biçimindeydiler. Zira başka yıldızın kütleçekimi formlarını bozuyor. İki çift yıldız sınıfı –kataklizmik değişen ve ELM beyaz cüceler– ortasındaki evrimsel ilişkiyi bulduk.” dedi. Yıldızlardan 13’ü yoldaşlarına karşı hâlâ kütle kaybettiklerine dair işaretler gösterirken, 8’i artık kütle kaybetmiyor üzereydi. Her birinin sıcaklığı da daha evvel gözlemlenen kataklizmik değişen yıldızlardan daha sıcaktı.
El-Badry, öteki yıldızlar üzerinde çalışmaya devam edeceğini belirtti.
